نقشه ازبیلت (Asbuilt) یا چون ساخت چیست؟

نقشه “As Built” (چون ساخت)، پس از اتمام عملیات اجرایی پروژه، براساس اجرا تهیه می‌گردد. به اصطلاح، این نقشه به ارمغان می‌آورد که نتایج فعالیت‌های انجام شده را با طرح‌ها و نقشه‌های نهایی مقایسه کنیم.

نقشه‌های ازبیلت در پروژه‌های مختلف عمرانی و معدنی کاربرد گسترده‌ای دارند. از آنجا که پیشبرد پروژه‌های جدید یا برنامه‌ریزی برای نوسازی و نگهداری پروژه‌های موجود، بر اساس اطلاعات نقشه‌های As Built نهایی انجام می‌شود.

تهیه نقشه ازبیلد به منظور اهداف متعددی انجام می‌شود. یکی از اهمیت‌های اصلی آن، پیش‌بینی تعمیرات احتمالی آینده سازه توسط مهندس پروژه است. به عبارت دیگر، نقشه چون ساخت سازه، نقشه نهایی اجرای کار است.

به عنوان مثال، ممکن است پس از اتمام یک مرحله از عملیات ساخت و ساز، متوجه شویم که پروژه بر اساس برنامه پیش نرفته است یا مشکلاتی به وجود آمده است. در این مواقع، با هدف اطمینان حاصل کردن از وضعیت فعلی و تحلیل مسیر خطا، نقشه As Built (نقشه چون ساخت) تهیه می‌شود.

این مقاله به معرفی مفاهیم مرتبط با نقشه As Built می‌پردازد و نکات مرتبط با روش تهیه این نقشه‌های پرکاربرد را تشریح می‌کند.

تهیه نقشه ازبیلت وظیفه کیست ؟

وظیفه تهیه نقشه‌های As Built به عهده پیمانکار و مجری پروژه قرار دارد. در این فرآیند، علاوه بر پرسنل اجرایی، مهندسان مشاور نیز در تایید و تحقق این نقشه‌ها دخیل می‌شوند. در اکثر پروژه‌ها، تیم نقشه‌برداری پیمانکار مسئولیت برداشت جزئیات ساختمان و ایجاد نقشه‌های As Built آن را بر عهده دارد.

انواع نقشه های ازبیلت

نقشه‌های As Built در اختصاص به رشته‌های مختلفی کاربرد دارند و این موضوع تنها به حوزه شهرسازی و عمران محدود نمی‌شود. ارتباط دادن این نقشه‌ها با رشته‌های دیگر در ابتدای کار ممکن است کمی چالش‌برانگیز به نظر برسد، اما در واقعیت، کاربردهای آن‌ها در رشته‌های مختلف بسیار گسترده است. در زیر به برخی از رشته‌های دیگر که از نقشه‌های As Built بهره می‌برند، اشاره می‌کنیم :

• نقشه ازبیلت برق
• نقشه ازبیلت مکانیک
• نقشه ازبیلت معماری
• نقشه ازبیلت تاسیسات

نحوه تهیه نقشه ازبیلت

برای ترسیم نقشه‌های As Built با کیفیت، دقیق و کاربردی، آشنایی با فرآیندها و اشخاص مسئول ضروری است. در حال حاضر، با توجه به پیشرفت تکنولوژی، نقشه‌های As Built با استفاده از نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) تهیه می‌شوند که دقت ترسیم را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهند.

در این راستا، پیمانکاران عمده وظیفه ترسیم نقشه‌های As Built را بر عهده دارند، زیرا به‌طور مداوم در محل اجرای پروژه حاضر هستند و تغییرات را در نقشه‌های As Built به‌روزرسانی می‌کنند. همچنین، مهندسان مشاور نیز در فرآیند تایید و به‌روزرسانی این نقشه‌ها دخیل می‌شوند. اگرچه پیمانکاران عمده در ترسیم نقشه‌های As Built نقش اصلی دارند، مهندسان معمار نیز در برخی مواقع هنگام نظارت بر فرآیند اجرای پروژه در فرآیند ترسیم این نقشه‌ها مشارکت می‌کنند.

برای ترسیم نقشه‌های As Built، مراحل زیر را به یاد داشته باشید:

1. کدگذاری رنگی : در نقشه‌های As Built، از یک جدول رنگی استاندارد استفاده می‌شود. در این جدول، رنگ‌ها به منظور نمایش المان‌های حذف شده (قرمز) و المان‌های اضافه شده (سبز) به کار می‌روند. همچنین، رنگ آبی جهت نمایش اطلاعات خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. مقیاس : تغییرات اعمال شده در پروژه باید به همان مقیاس و متناسب با طرح‌های اصلی در نقشه‌های As Built نمایش داده شوند تا دقت ترسیم حفظ شود.
3. تاریخ : هر تغییری که در نقشه‌های As Built انجام می‌شود، باید دارای تاریخ تغییر باشد تا تاریخچه تغییرات ثبت شود.
4. موانع : تمامی موانع اعمال شده در طول پروژه باید در نقشه‌های As Built ذکر شوند، از جمله موانع محیطی، نهادی و غیره.
5. مشخصه‌های فیزیکی : تغییرات در مشخصه‌های فیزیکی مانند ارتفاع‌ها و تسطیح‌ها به‌دقت نقشه انتقال داده شوند.
6. تاسیسات زیرزمینی : موقعیت دقیق تاسیسات زیرزمینی نصب شده نیز در نقشه‌های As Built نمایش داده شود.

تمام نقشه‌های کارگاهی ضروری را به عنوان پیوست به نقشه‌های ازبیلت ضمیمه کرده و صفحات مربوطه را به پیوست‌ها ارجاع دهید.

آخرین شیت‌های اصلاح شده یا اضافه شده را در فهرست شیت‌های پروژه به‌روزرسانی کنید.

عنوان شیت‌ها را به “نقشه ازبیلت” تغییر دهید و در هر شیت، نام پیمانکار، تاریخ تهیه نقشه و دیگر اطلاعات مرتبط را نیز ذکر کنید.

اگر تغییراتی اعمال شده باشد، عنوان شیت‌ها را به “نقشه ازبیلت اصلاحی” یا عناوین مشابه تغییر دهید.

نقشه‌های As Built را به صورت فایل‌های PDF مستندسازی کنید.

هزینه نقشه ازبیلت چقدر است؟

با توجه به متراژ ساختمان، جزئیات مورد نیاز و شرایط مختلف، قیمت و هزینه نقشه‌های ازبیلت متغیر است و نمی‌توان به‌طور ثابتی مشخص کرد.

در پایان کار، نقشه‌های ازبیلت نه تنها تغییرات و اصلاحات انجام شده را در برمی‌گیرند، بلکه سازه یا پروژه نهایی و به‌طور کامل ساخته شده را با جزئیات کامل نشان می‌دهند. این نقشه‌ها باید اطلاعات مربوط به متریال‌ها، مصالح و تجهیزات مورد استفاده در سازه را نیز به صورت دقیق دربرگیرند. همچنین، زمان و تاریخ هر تغییر و اصلاح در سازه باید به‌طور دقیق در نقشه ازبیلت ثبت شود.

همچنین، در صورت وجود مدارک، عکس‌ها و اسناد مرتبط با تغییرات و اصلاحات، باید همراه با نقشه‌های ازبیلت به پیمانکار تحویل داده شوند. نقشه‌های ازبیلت معماری به دلایل مختلفی نظیر اخذ مجوز از وزارت بهداشت، وزارت صنایع و معادن، پایان کار شهرداری و نیازهای بازسازی در کاربردهای مختلفی استفاده می‌شوند.

نرم افزار تهیه نقشه ازبیلت

در دنیای امروز، بسیاری از نقشه‌های ساختمانی مورد استفاده در پروژه‌های مختلف، با استفاده از نرم‌افزارهای طراحی به کمک کامپیوتر تهیه می‌شوند. از جمله نرم‌افزارهای محبوب در این زمینه می‌توان به اتوکد اشاره کرد که به عنوان یکی از بهترین و پرکاربردترین ابزارها برای ترسیم نقشه‌های ساختمانی شناخته می‌شود.

همچنین، نرم‌افزار Revit نیز از جمله ابزارهای مفید در زمینه مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM) می‌باشد. این نرم‌افزار به ویژه توسط معماران و مهندسان ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد و امکاناتی از جمله ترسیم نقشه‌های دوبعدی، طراحی سه‌بعدی، مستندسازی و تصویرسازی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد.

به کمک این نرم‌افزارها، امکان ایجاد نقشه‌های دقیق و کیفیتی بالا، مدل‌سازی سه‌بعدی با جزئیات دقیق، و تولید تصاویر و ویدئوهای واقعی‌گرا از پروژه‌های ساختمانی وجود دارد. این ابزارها به طراحان و مهندسان این امکان را می‌دهند که با دقت و کارآمدی در مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه‌ها فعالیت کنند.

نقشه ازبیلت در شرایط عمومی پیمان

مطابق با ماده 22 شرایط عمومی پیمان (در خصوص ترتیب گردش مدارک، نقشه‌ها و ابلاغ دستور کارها)، در بند (ه) آمده است که پیمانکار موظف است نقشه‌های چون ساخت (نقشه‌های ازبیلت) را به تدریج و مطابق با نظر مهندس مشاور، به تعداد سه نسخه تهیه کند که یکی از این نسخه‌ها باید قابلیت تکثیر داشته باشد، و سپس این نقشه‌ها را برای بررسی و تایید به مهندس مشاور ارائه دهد. همچنین، طبق بند (ح) همین ماده، تحویل نقشه‌های چون ساخت باید پیش از تحویل موقت کار، به طور مطابق با ماده 39، انجام گیرد. به علاوه، مهندس مشاور موظف است یک نسخه از نقشه‌های چون ساخت تائید شده را در اختیار پیمانکار قرار دهد.

تهیه نقشه ازبیلت وظیفه کیست؟

تهیه نقشه‌هاي ازبيلت يكي از وظايف اصلي پيمانكار اصلي است كه در طول فرآيند ساخت و ساز انجام مي‌شود. در اين فرآيند، اطلاعات و داده‌هايي كه شامل همه تغييرات و اصلاحات ايجاد شده در طول فرآيند ساخت و ساز مي‌باشد، توسط كارگران ميداني جمع‌آوري مي‌شوند.

لازم به ذكر است كه مطابق با قوانين مربوط به ساختمان‌ها، در پروژه‌هايي كه مجري دارنده وجود دارد، مسئوليت صحت و دقت نقشه‌ها بر عهده مجري دارنده مهندس مي‌باشد و اين نقشه‌ها بايد به تاييد رسيده باشند. در صورتي كه پروژه مجري دارنده نداشته باشد، وظيفه تهيه نقشه‌ها با مهندس ناظر معماري مي‌باشد.